Хӑмӑшсене кӑна та мар. Услапасене, кивьялсене те. Шӑпах вӗсем ыйтнипе Вӑрнар районӗнчи Хӑмӑшри Культура ҫуртӗнче «Шӑпа» спектакль кӑтартнӑ. Халӑх ыйтнипе кӑтартни пирки вырӑнти Нурӑс ял тӑрӑхӗнче пӗлтереҫҫӗ.
Спектакле Маргарита Михайлова пьеси тӑрӑх Хӑмӑшри Культура ҫурчӗн художество ертӳҫи Галина Блинова режиссер пулса лартнӑ.
Спектакльте вӑрҫӑ вӑхӑтӗнчи хӗрарӑмӑн йывӑр шӑпине кӑтартнӑ. Хирте ырми-канми, кунне-ҫӗрне уямасӑр тӑрӑшакан хӗрарӑмсем, ачасемпе ватӑсем канлӗхне курман. Упӑшкине тата ывӑлне вӑрҫӑра ҫухатнӑ хӗрарӑм шӑпи урлӑ та йывӑр та синкерлӗ пурнӑҫ куҫ умне тухса тӑрать.
Спектакле куракансем пӗтӗм чунтан йышӑннӑ. Вӑрҫӑ нуши-тертне пӑхса ларнине кура нумайӑшӗ куҫҫулленмесӗр тӳсеймен.
«Чи тӗрӗс те суйма май килмен кӑтарту — 100 гектар пуҫне ял хуҫалӑх продукцийӗ туса илни», — теме юрататчӗ Шупашкар районӗнчи Свердлов ячӗллӗ колхоза, ас тӑвасса виҫӗ теҫеткене яхӑн ҫул, ертсе пынӑ Александр Пушкин. Ҫак цифра тӑрӑх хакласан, ял хуҫалӑх продукцине туса илекенсем Шупашкар районӗнче пуринчен тухӑҫлӑрах ӗҫленӗ. Кӑҫалхи пӗрремӗш кварталта Чӑвашстат кӑтартӑва ку енпе тишкернине сӑнанӑ май ҫапла пӗтӗмлетме май килет.
100 гектар ял хуҫалӑх ҫӗрӗ пуҫне ял хуҫалӑх продукцине республикӑра вӑтамран 430 пин тенкӗлӗх туса илнӗ. Шупашкар районӗнче ку цифра 2137 пин тенкӗпе танлашать, Патӑрьел районӗнче — 515 пин, Шӑмӑршӑ районӗнче — 501 пин, Муркаш районӗнче — 450 пин, Ҫӗрпӳ районӗнче — 451 пин.
Ытти района илсен, 105 пин тенкӗрен пуҫласа (Улатӑр районӗнче) 427 пин тенкӗ таран (Вӑрнар районӗ).
Мӑнкун ҫитсен темшӗн ачалӑх аса килет. Ун чухне пысӑк ҫак уяв асамлӑ пек туйӑнатчӗ. Темӗнле ырлӑх кӗтеттӗмӗрччӗ эпир ун чухне. Урамри вӗтӗр-шакӑрпа пухӑнса ҫерем ҫине выляма каяттӑмӑр, килтен илсе тухнӑ тутлӑ апат-ҫимӗҫпе пӗр-пӗрне хӑналаттӑмӑр. Пӗлместӗп мӗншӗн, анчах Мӑнкуна шутсӑр кӗтеттӗмччӗ.
Аслисем, атте-анне, тӑвансем, ҫак кун ир-ирех ҫӑмарта хӗрететчӗҫ. «Христос чӗрӗлнӗ!» ҫак сӑмахсемпе анне вӑратни халӗ те асрах. Ҫак кун хӗвел те ташласа тухатчӗ. Кӑҫал темшӗн ҫанталӑк лайӑхах пулмарӗ — Мӑнкун кӗркуннехи пек ҫумӑр ҫуни тахҫанах пулманччӗ.
Аслисем апат-ҫимӗҫ пӗҫерсе пӗтерсен килӗрен, пӗр-пӗрин патне, ҫӳреме тытӑнатчӗҫ. Пӗрисем патӗнче сӗтел хушшине ларатчӗҫ те хӗвел майлӑ ҫаврӑнса теприсем патне куҫса пыратчӗҫ. Тӗпӗр ҫулхине черетпе, тепӗр ҫемьере, Мӑнкун уявне пуҫлатчӗҫ. Унтанпа 10 ҫул ытла иртрӗ пулӗ… Халӗ ҫак йӑла, шел те, пирӗн ялта ҫук. Унччен тӑватӑ ҫемье пӗр-пӗрин патне ҫӳрекелетчӗҫ те, халӗ вӗсем те хутшӑнма пӑрахрӗҫ. Халӗ Мӑнкуна ҫӗнӗлле, ҫемьепе килте, паллӑ тӑваҫҫӗ, хӑнана ҫӳрес йӑла пӗтрӗ.
Халӗ ачасем те килӗрен пылак ҫимӗҫ пуҫтарса ҫӳремеҫҫӗ. Тепӗр тесен, паян ялта ача-пӑча сасси сахал янӑрать.
Иртнӗ уйӑхра Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ чӑваш авторӗсен хайлавӗсемпе лартнӑ спектакльсене уйӑхӗпех лартнине пӗлтерет. Ытти ҫул та унта чӑваш чӗлхи эрни ирттернӗ-мӗн-ха. Кӑҫал, ав, эрнепе ҫырлахман.
Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнчен пуҫласа 29-мӗшӗччен артистсем тӗрлӗ ҫӗре спектакльсемпе ҫитнӗ, унта чӑваш авторӗсен пьесисемпе лартнӑ ӗҫсене кӑтартнӑ.
Пӗчӗк куракансене вӗсем Юхма Мишшин «Шӑна кӑмпине», Г. Азямӑн «Атя, тилӗ, яра пар!» тата «Мулкач — ҫӗнтерӳҫӗ» пьеси тӑрӑх лартнӑ юмахсене кӑтартнӑ.
Артистсем Шупашкар, Ҫӗрпӳ, Ҫӗмӗрле хулисенче, Мари Элти Волжскра,Тутарстанри Ешӗлварта, район центрӗсенчен Муркашра, Хӗрлӗ Чутайӗнче, Кӳкеҫре, ялсенчен Вӑрнар районӗнчи Нурӑсра, Шупашкар районӗнчи Шорчекассинче тата Ҫӗньялта пулнӑ.
Вӑрнар районӗнчи Санарпуҫӗнче "30 ҫул иртсен" ятпа юбилей концерчӗ иртнӗ. Ӑна вырӑнтисем ялти клуба уҫни 30 ҫул ҫитнине халалланӑ. Ял ҫыннисене саламлама район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Леонид Николаев та пырса ҫитнӗ.
Вырӑнтисем патне районти Культура ҫуртӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗсем те концертпа кайнӑ. Ҫавӑнти Валерий Шакратов ертсе пыракан ушкӑнсем те, ветерансен хорӗ те, Ҫавалкасри Культура ҫуртӗнчи художество коллективӗ те (ертӳҫи Лидия Иванова) санарпуҫсене хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарнӑ.
Вырӑнти клубсемпе Культура ҫурчӗсен пӗлтерӗшне палӑртса ырӑ сӑмах калакансем те пулнӑ. Чӑн та, Санарпуҫӗнчех, акӑ, тӗрлӗ кружок ӗҫлет. Вӗсене ачасем кӑна мар, аслӑраххисем, ҫав шутра пенсионерсем те, ҫӳреҫҫӗ.
Ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче республикӑра «Архиври каҫ» Пӗтӗм Раҫҫейри акци старт илнӗ. Вӑрнар район администрацийӗн архив ӗҫӗсен пайӗ акцие хутшӑнса чылай мероприяти хатӗрленӗ.
Архива чи малтанах Вӑрнарти 1-мӗш шкул вӗренекенӗсем килнӗ. Экскурсие архив ӗҫӗсен пайӗн пуҫлӑхӗ Лилия Тихонова ирттернӗ. Малтанах ачасем вӑрҫӑпа ҫыхӑннӑ электрон хӑтлав курнӑ. Лилия Егоровна районти архив мӗнле йӗркеленнине, ӑна камсем ертсе пынине, архив фончӗ пирки каласа кӑтартнӑ.
Ачасем иртнӗ ӗмӗрӗн 50-мӗш ҫулӗсенчи тата хальхи хаҫатсенчи статьясемне те тытса курнӑ. Ӗлӗкхи Патшалӑх акчӗсемпе те паллашнӑ вӗсем. Лилия Витальевна архиври документсемпе те паллаштарнӑ.
Ачасем архив вӗсене питӗ килӗшнине, унти ӗҫ кӑсӑклантарнине палӑртнӑ.
Ӗнер Вӑрнар районӗнчи Нурӑс ялӗнчи урапасене кӗпер урлӑ каҫарма тытӑннӑ.
Аса илтеретпӗр, ҫак уйӑхра унти кӗпер ҫурхи ейӗве чӑтайманччӗ, ӑна шыв илсе кайнӑччӗ.
Асӑннӑ ял витӗр Мӑн Ҫавал юханшывӗ иртет. Ун урлӑ хывнӑ кӗпере тахҫанах юсама тытӑннӑ та ниепле те вӗҫне ҫитереймеҫҫӗ. Ку кӗпер вара Нурӑсра пурӑнакансемшӗн кӑна мар, ял витӗр Ҫӗмӗрлене, Йӗпреҫе, Канаша каякансемшӗн те пӗлтерӗшлӗ. Ейӳ вӑхӑтӗнче каҫса ҫӳреме вӑхӑтлӑх кӗпер те туса лартнӑччӗ унтисем. Районта йӗркеленӗ ятарлӑ комисси ейӳ илме пултаракан объектсене пӑхса ҫаврӑннӑ чухне Нурӑсри кӗпер шыв-шурта чӑтаймассӑн туйӑннӑран вӑхӑтлӑх кӗпер ӑсталама йышӑннӑччӗ.
Ӗнер Мӑн Ҫавал урлӑ автотранспорта каҫарма тытӑннӑ. Юсав ӗҫне «Чӑвашавтодор» акционерсен обществи пурнӑҫланӑ.
Вӑрнар районӗнче пурӑнакан Лабиновсене Сочире чысланӑ. Унта ҫемье пуҫӗ 85 ҫулти Аркадий Лабинов кайнӑ.
Авруй ялӗнче пурӑнакан Лабиновсем ветеринари тытӑмӗнче чылай ҫул ӗҫленипе палӑрнӑ. Вӗсем Пӗтӗм Раҫҫейри «Ветеринарири ӗҫ династийӗ» конкурсра мала тухнӑ.
Лабиновсен династийӗ ҫак тытӑмра пӗтӗмпе 1464 ҫул вӑй хурать. Династи пуҫлӑхӗ Виталий Павлович та пурнӑҫне ветеринарие халалланӑ. Вӑл — ветеринари ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн профессорӗ. Ветеринарире 48 ҫул тӑрӑшать.
Сӑмах май, Лабиновсен ултӑ ачи аслӑ пӗлӳ илнӗ. Вӗсенчен виҫҫӗшӗ веттухтӑр профессине суйланӑ.
Вӑрнарти историпе таврапӗлӳ музейӗнче тӗлӗнмелле, паянхи куншӑн питех те пӗлтерӗшлӗ, питӗ те кирлӗ курав ӗҫлеме тытӑнчӗ. Вӑл ӗҫ ҫыннисене мухтакан, мӗнпур ӑрӑва тӗслӗх илме пулӑшакан экспонатсемпе пуян.
Тӗп вырӑна Кульцаври Ленин ячӗллӗ колхозӑн Социализмла Ӗҫ Геройӗсене уйӑрни ӑнсӑртран мар. Кунтан кӑна Ӗҫ Паттӑрӗсем — вунвиҫҫӗн! Кунашкалли республикӑра ҫеҫ мар, ҫӗршывӗпе те урӑх ҫук. Сергей Ксенофонтович Коротков председателе, Социализмла Ӗҫ Геройӗ ята икӗ хут илнӗскере, палӑрмалла кӗтес уйӑрнӑ. Унӑн «Кукурузӑна мухтав» кӗнеки, колхозӑн пушартан сыхланса юлнӑ «Сталинец» хаҫат историшӗн ҫав тери чаплӑ пулса тӑраҫҫӗ.
Юнашарах — Кульцавӑн ял хуҫалӑх производствинче пысӑк ҫитӗнӳсем тунӑ, ҫӗршывра ҫирӗплетнӗ иккӗмӗш шайри наградӑна тивӗҫнисем ҫинчен калани. Вӗсен ӗҫ кӑтартӑвӗсем Хисеп кӗнекисене ҫырӑннӑ, грамота-дипломсене хывӑннӑ. Куравра вӗсемпе йӑлтах паллашма пулать.
Хӑй вӑхӑтӗнче Кульцаври музейра Геройсем ҫинчен чылай экспонат упраннӑ. Шел те, вӗсем пушарта ҫунса кӗлленнӗ. Ҫавӑнпа та историе тепӗр хут пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ тесен те йӑнӑш мар.
Вӑрнар районӗнчи Нурӑс ялӗнчи кӗпере шыв илсе кайнӑ.
Асӑннӑ ял витӗр Мӑн Ҫавал юханшывӗ иртет. Ун урлӑ хывнӑ кӗпере тахҫанах юсама тытӑннӑ та ниепле те вӗҫне ҫитереймеҫҫӗ. Ку кӗпер вара Нурӑсра пурӑнакансемшӗн кӑна мар, ял витӗр Ҫӗмӗрлене, Йӗпреҫе, Канаша каякансемшӗн те пӗлтерӗшлине маларах эпир пӗлтернӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, Нурӑсра пурӑнакансене маларах вӑхӑтлӑх кӗперпе каҫарма тытӑннӑччӗ. Ҫурхи шыв-шур вӑхӑчӗ ҫывхарнӑ май районта йӗркеленӗ ятарлӑ комисси ейӳ илме пултаракан объектсене пӑхса ҫаврӑннӑ чухне Нурӑсри кӗпере шыв-шурта чӑтаймассӑн туйӑннӑран ҫуран ҫӳрекенсем валли вӑхӑтлӑх кӗпер тума йышӑннӑран вӑхӑтлӑх тесе урӑххине ӑсталанӑччӗ.
+19.3 °C